In deel 1 van de geschiedenis van de waaier kon je lezen hoe de waaier door Portugese scheepvaarders terecht kwam in Europa en daar van functie veranderde. Van handige vliegen verdrijver tot luxe accessoire voor veelal adellijke families. In de 18e eeuw zien we dat de waaier een breder Europees publiek bereikt en ook een rol ging spelen binnenshuis.
Artistieke waaiers vanaf de 18e eeuw
In de 18e eeuw werden de waaiers artistieker. Er kwamen gespecialiseerde Europese vervaardigers voor het maken van de frames en lokale kunstenaars werden ingeschakeld om de veelal zijden waaiers te decoreren. Daarnaast bleef mede door de VOC de import van waaiers uit Azië overeind. Ook werd er geëxperimenteerd met mechanisch omwindbare waaiers.
De ongevouwen waaier als hulpmiddel tegen ‘coup roze’
In dezelfde periode zien we ook weer een kleine opleving van de ongevouwen schermwaaiers. Deze werden vooral binnenshuis gebruikt om het gezicht te beschermen tegen de hitte van het open haard vuur en de fornuizen, die ’s winters de slecht geïsoleerde huizen op temperatuur moesten krijgen. Met de waaier werd roodheid in het gezicht (coup roze) voorkomen en bleef de make-up, waar vaak was in was verwerkt, beter zitten. In deze stijve waaiers werd behalve het houden handvat vaak papier-maché gebruikt. Toch bleef voor buitenshuis de gevouwen waaier veruit het meest geliefd.
Waaiertaal als marketing concept
De waaier bleef ook in de 19e eeuw populair. Als marketingconcept werd door een Frans modehuis een ‘waaiertaal’ bedacht. Een onbesproken taal waarmee je min of meer geheime en soms ondeugende signalen kon afgeven. In de loop der tijd veranderen, mede door de komst van kunststoffen, ook de materialen waarvan de waaiers werden gemaakt. Hierdoor kwam de productie van veelal Chinese promotionele wegwerpwaaiers van inferieure kwaliteit op gang. Hopelijk kunnen we die tijd achter ons laten en zorgen dat de artisanale productie van duurzame Europese kwaliteitswaaiers geen uitstervend beroep wordt.
De waaier blijft een elegant en praktisch accessoire
Hoewel we tegenwoordig iets minder waaiers zien dan vroeger, blijft de vouwwaaier razend populair. Steeds vaker zien we dit elegante en praktische accessoire opduiken in het straatbeeld zoals op terrassen, in de winkelstraten of bij feestelijke evenementen zoals (pop)concerten. Want het blijft toch de ideale methode om zelf even wat verse lucht toevoer te creëren. In New York is de waaier inmiddels weer een trendy item in de metro’s. Ze doen immers hun werk net zo goed en zijn veel eleganter dan die gekke kleine elektrische windmolentjes op batterijen.
Op het podium: Van Flamenco tot Taylor Swift en Beyonce
Ook op het podium blijft de waaier haar rol spelen. Kijk naar de optredens van grote sterren als Beyonce en Taylor Swift. En ook in de drag queen shows zijn, de soms wel erg onhandige zeer grote, waaiers een geliefd accessoire. En natuurlijk blijft de waaier een grote rol spelen in de gepassioneerde flamenco dans.
