Robert Jacob Gordon: meer dan een ontdekkingsreiziger
Robert Jacob Gordon (1743-1795) was niet zomaar een ontdekkingsreiziger. Deze Nederlandse avonturier, cartograaf en wetenschapper trok in de 18e eeuw diep het onbekende Zuid-Afrika in en bracht het landschap, de flora en fauna en de inheemse volkeren op indrukwekkende wijze in kaart. Zijn werk, vol gedetailleerde tekeningen en observaties, wordt vandaag de dag nog steeds bewonderd in musea zoals het Rijksmuseum.
Een Nieuwsgierige Geest
Gordon werd geboren in Doesburg en had Schotse wortels via zijn vader, een officier in het Nederlandse leger. Zelf koos hij ook voor een militaire carrière, maar zijn ware passie lag bij de wetenschap en het ontdekken van nieuwe werelden. Toen hij in de Kaapkolonie werd gestationeerd, greep hij de kans om diep het Afrikaanse binnenland in te trekken.
Expedities en Kunstzinnige Blik
Tussen 1777 en 1786 leidde Gordon vier grote expedities door Zuid-Afrika. Hij verkende onbekende gebieden, gaf de Oranjerivier zijn naam en bracht de omgeving minutieus in kaart. Maar wat zijn werk echt bijzonder maakt, zijn de tekeningen die hij onderweg maakte. Hij schetste de majestueuze landschappen, exotische dieren en de inheemse volkeren die hij ontmoette. Deze illustraties geven ons een uniek inkijkje in een wereld die destijds voor Europeanen grotendeels onbekend was. Veel van zijn werken zijn nu te bewonderen in musea, waaronder het Rijksmuseum in Amsterdam.
Gordon was ook een van de eerste Europeanen die een giraffe wetenschappelijk beschreef. Hij keek met een nieuwsgierige en respectvolle blik naar de natuur en de mensen om hem heen, iets wat zijn verslagen en tekeningen nog altijd bijzonder maakt.
Beelden uit www.rijksmuseum.nl
- Disa uniflora Bergius, Robert Jacob Gordon, 1777-10 - 1786-03 - Disa grandiflora (Gordon), of rode orchidee van de Tafelberg.
- Moraea villosa Ker-Gawl. Robert Jacob Gordon, 1777-10 - 1786-03
- Haemanthus albiflos (Witte poederkwast), Robert Jacob Gordon, 1777-10 - 1786-03, een soort amaryllis, met een detailtekening van de zaadjes.
- Familie der Kleine Namaqûas, Robert Jacob Gordon, ca. 1779-07 - 1779-08
Een Tragisch Einde
Naast zijn ontdekkingsreizen was Gordon ook betrokken bij de politiek en het leger van de Kaapkolonie. Aan het eind van de 18e eeuw, toen de Britten de kolonie overnamen, kwam hij in een moeilijke positie terecht. Ook werd hij ziek en verzwakte hij. Uiteindelijk pleegde hij in oktober 1795 zelfmoord.
Inspiratie voor Kunst en sjaals van Ottimare
Zijn rijke nalatenschap van kaarten, tekeningen en observaties inspireert nog steeds kunstenaars. Zo liet Marloes Otten, de ontwerper achter Ottimare, zich door Gordons werk inspireren voor haar schilderij Gordons Bloemen. Dit olieverfschilderij van 100 x 80 cm combineert botanische elementen met een knipoog naar Gordons gedetailleerde natuurstudies. Het schilderij is nu verwerkt in een exclusieve collectie sjaals van Ottimare, waarmee de nalatenschap van Gordon op een nieuwe, artistieke manier voortleeft.
Marloes Otten, Gordon's Flowers, olieverf op doek, 100 x 80 cm
Een Tijdloos Erfgoed
Hoewel zijn naam misschien niet zo bekend is als die van andere ontdekkingsreizigers, is Gordons invloed op de kennis van Zuid-Afrika enorm. Dankzij zijn oog voor detail en zijn kunstzinnige weergave van de natuur, kunnen we tot op de dag van vandaag genieten van een uniek historisch perspectief op de wereld die hij verkende.
Robert Jacob Gordon’s tekeningen inspireerden de ontwerper van Ottimare, voor haar olieverf schilderij, Gordons Bloemen, dat gebruikt is voor een exclusieve collectie sjaals in verschillende kleuren.
Meer lezen over Robert Jacob Gordon?
Over zijn ontdekkingsreizen zijn verschillende boeken verschenen, waarvan de meest recente: Panhuysen, L. (2021). Een Nederlander in de wildernis: De ontdekkingsreizen van Robert Jacob Gordon (1743-1795). Atlas Contact.
