Na de blog ‘Wat betekent het eigenlijk als iets handgemaakt is?’ kwamen er veel reacties en vragen binnen. Vooral één vraag bleef terugkomen: hoe herken je in de praktijk of een product écht met de hand is gemaakt? Wat zijn de kenmerken van een artisanaal product – nog vóórdat je het koopt?
Hieronder staan een aantal praktische aanknopingspunten. Wie ze eenmaal herkent, ziet al snel het verschil tussen massaproductie en écht vakmanschap.
Kenmerken van een artisanaal product
-
Herkomst
Let op de vermelding van het land van productie. Niet het land van de importeur, maar de plek waar het product daadwerkelijk met de hand is vervaardigd. Eerlijke makers zijn hier vaak transparant over.
-
Materiaalbeschrijving
Een duidelijke omschrijving van de gebruikte materialen zegt veel. Ontbreekt die informatie? Dan is het geen gek idee om vragen te stellen. Ambachtslieden delen graag hun kennis over stofsoorten, technieken en keuzes.
-
Contact met de maker
Is er mogelijkheid tot direct contact met de maker of het atelier? Een product dat via een anonieme klantenservice wordt aangeboden, mist vaak de persoonlijke signatuur die bij ambachtelijk werk hoort.
-
Maatwerk
Bij artisanaal werk is maatwerk of een persoonlijke aanpassing meestal mogelijk – al dan niet tegen een meerprijs. Grote ketens bieden die optie zelden aan. Dat verschil zegt veel over schaal en werkwijze.
-
Uniek of massaal verkrijgbaar?
Een product dat bij veel verschillende verkooppunten wordt aangeboden, is waarschijnlijk niet met de hand en in kleine oplage gemaakt. Kleinere ateliers kunnen nu eenmaal geen grote voorraden aanleggen.
-
Prijs in verhouding tot arbeid
Een met zorg en aandacht gemaakt product kost tijd – en dus geld. Denk bijvoorbeeld aan een sjaal. De prijs moet rekening houden met:
- ontwerp van model en stof
- knippen, naaien en afwerken
- (laten) bedrukken van de stof
- verpakking en verzending
- materiaalkosten zoals garen, machines, naalden
- overheadkosten zoals webshop, administratie en promotie
Een zogenaamd “uniek” sjaaltje van €15 inclusief btw waarin al snel 30 minuten naaiwerk zit? Dat is vrijwel nooit eerlijk geprijsd handwerk, ook niet in lage-lonenlanden.
-
Grote promoties of ‘gratis bij aankoop van’
Extreem lage kortingen of gratis acties passen meestal bij producten die in massa zijn geproduceerd. Ambachtelijke makers hanteren zelden hoge kortingen, omdat de marges simpelweg klein zijn.
Details die veel zeggen
Herhaalpatronen
Effen stoffen en kleine patronen zijn handig voor grootschalige productie. In handgemaakte producten zie je vaker:
- grote, complexe dessins
- of een print die speciaal voor één product is ontworpen
Denk aan een twilly met twee zijden in verschillende kleuren, zonder automatische herhaling – lastig in massa te produceren, maar des te unieker.
Handgemaakte details
Een handgenaaide afwerking laat zich vaak herkennen aan kleine, subtiele onregelmatigheden. Geen foutjes, maar juist de charme van handwerk: een persoonlijk spoor, dat geen machine exact kan nabootsen.
Merkloze stof
Stoffen zonder herkenbare signatuur kunnen door veel partijen worden gebruikt. Daardoor is de kans groot dat hetzelfde dessin ook bij andere merken opduikt. Uniek is het dan niet.
Wat is er precies handgemaakt?
Soms wordt slechts een deel van het product met de hand gemaakt, of worden bestaande onderdelen creatief gecombineerd. Denk aan meerdere goedkope sjaals aan elkaar naaien en verkopen als ‘handgemaakt’. Dat is eerder slim verpakt dan eerlijk vakwerk.
Verpakking
De manier waarop een product wordt verpakt, zegt veel over de aandacht die eraan besteed is. Een sjaal die in een grijze plastic zak wordt geleverd, roept twijfels op. Ambachtsmensen zijn doorgaans trots op hun werk en dat zie je terug in de presentatie.
Het grijze gebied
Niet elk product hoeft van A tot Z door één persoon te zijn gemaakt om artisanaal te zijn. Vaak werken vakmensen samen in een klein team, of worden deelprocessen uitbesteed om de productie haalbaar te maken. Dat doet niets af aan de kwaliteit – zolang de liefde voor het ambacht zichtbaar blijft.
Ook bij enkele grote, bekende merken komt echt handwerk nog voor. Denk aan Hermès of Rolls-Royce. Daar worden weliswaar machines ingezet, maar de handmatige afwerking is vaak ongeëvenaard. De sjaals van Hermès worden bijvoorbeeld met de hand gerold en omgezoomd – een techniek die zelfs door vakgenoten wordt bewonderd. En bij Rolls-Royce is maatwerk nog altijd het uitgangspunt, zelfs als de motor elders wordt geproduceerd.
Tot slot
Echt handgemaakt vakwerk is méér dan een marketingterm. Het is een manier van werken, denken en waarderen. Een andere kijk op kwaliteit en productie. Wie de kenmerken leert herkennen, ziet en voelt het verschil en kiest bewuster.
